Yaşar Kemal’in ilk romanı olan İnce Memed, 1953-1954 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde tefrika edildikten sonra roman haline geliyor. Yayınlandıktan sonra Türk Edebiyatı’na adeta damga vurarak belki de en çok okunan romanı haline gelmiştir. Yaşar Kemal’in söyleyişiyle “içinde başkaldırma kurduyla doğmuş” insanın, “mecbur adam”ın romanı…
“Konuşan insan, öyle kolay kolay dertten ölmez. Bir insan konuşmadı da içine gömüldü müydü, sonu felakettir.”
Mecbur Adamın Romanı: İnce Memed
Toroslar’ın eteğindeki Değirmenoluk köyünde başlayan destansı bir hikaye. İnce Memed’in yoksulluğa, aşağılanmaya, değersizliğe isyan ederek eşkıyalığa sürüklenişinin hatta mecbur bırakılışının hikayesi.
Romanda Yeni Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde köylünün kendi kaderine bırakılışı var. Ağalık düzeninin git gide artan gücü ve bunun altında ezilen köylünün geri kalmışlığı, cehaleti, sefaleti ve Anadolu’daki köylü-ağa çatışması üzerinden akıyor konu. Bir destan ama kesinlikle bundan daha fazlası. Açıkçası okuru senelerce etkisinde bırakan bir dilin hakim olduğu bir roman. İnce Memed’in sıradan bir köy çocuğuyken düzene baş kaldırışı, zulmedenler için eşkıyaya, köylü içinse bir kahramana dönüşünü Toroslar’da yıllarca anlatılacak İnce Memed efsanesinin doğuşunu bize anlatıyor.
Kitabın arka planında Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki köylünün çaresizliği ve kimsesizliği, hükümetin var olan olanaklar sebebiyle yalnız bırakışı var. Bu yalnızlıktan doğan köylünün haksızlıkları önleme, zalimleri cezalandırma görevi soylu bir eşkıyaya, yani halkın kendi yarattığı bir kahramana, İnce Memed’e vermesi.
“Kanun kağıtlarda kaldı. Böyle yaz…”
İşte İnce Memed böyle bir dönemde, ince ince örülmüş sağlam bir mesajla ortaya çıkmış. Türk Edebiyatı’nın belki de en güzel hikayesi. Hatta Yaşar Kemal‘in deyişiyle “Benim için çok önemli değişikliklere sebep oldu İnce Memed, dünyada tanındım, odun alamazken kaloriferli ev tuttum, daha ne söyleyeyim…” diyeceği bir hayatın da kapılarını araladı.
Bir halkın harika bir portresi. Aslında yaşanılan dönem ne olursa olsun herkesin kendinden bir şey bulabileceği evrensel bir hikaye. Bu hikayeyi herkesin okuması gerektiğini düşünüyorum. İnce Memed bizim romanımız. İnsan olmanın, insan kalmanın hikayesi. Yazımı son bir alıntı ile bitirmek istiyorum:
“İşte bunu yapmamalı. İnsanlarla oynamamalı. Bir yerleri var, bir ince yerleri, işte oraya değmemeli.”