Ahmet Hamdi Tanpınar, vefatının 57. yılında yad ediliyor. “Huzur”, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” ve “Beş Şehir” eserleriyle okuyucuların kalbinde yer edinen Türk edebiyatının önemli yazarı ve şairlerinden.
Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 Haziran 1901’de Kadı Hüseyin Fikri Efendi ile Nesime Bahriye Hanım’ın oğlu olarak İstanbul’da dünyaya geldi.
Adını ilk kez 1920’de “Altın Kitap” dergisinde yayınlanan “Musul Akşamları” şiiriyle duyurdu. Daha sonra Tanpınar’ın eserleri, Dergah, Milli Mecmua, Hayat, Görüş, Ülkü, Varlık, Oluş, Kültür Haftası ve Aile dergilerinde okuyucuyla buluştu.
Ahmet Hamdi Tanpınar, lise öğrencisiyken şiirlerinden tanıdığı Yahya Kemal Beyatlı’nın etkisiyle 1919’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne girdi.
Beyatlı ile Mehmed Fuad Köprülü, Cenab Şahabettin, Ömer Ferit Kam ve Babanzade Ahmet Naim’in derslerine devam eden başarılı edebiyatçı, 1923’te Şeyhi’nin “Hüsrev ü Şirin” başlıklı mesnevisi üzerine yazdığı lisans teziyle Edebiyat Fakültesinden mezun oldu.
Cumhuriyet Dönemi
Şiir zevkinin oluşumunda özellikle Beyatlı ile Ahmet Haşim’in etkisi olduğunu yazılarında da aktaran Tanpınar’ın, 1926’da Milli Mecmua’da “Ölü” adlı şiiri, 1927 ve 1928’de ise Hayat dergisinde yedi şiiri yayımlandı. Usta edebiyatçının ilk yazısı ise 20 Aralık 1928’de yine Hayat dergisinde çıktı.
Usta kalem, şiir dışında ikinci bir çalışma alanı olarak çeviriye de başlayarak, 1929’da E.T.A. Hoffmann’ın “Kremon Kemanı” ile Anatole France’tan “Kaz Ayaklı Kraliçe Kebapçısı” adlı kitapları çevirdi.
“19. Asır Türk Edebiyatı Kürsüsü”nde görev yaptı.
Ankara Dizeleri
Ahmet Kutsi Tecer ile 1930’da Ankara’da Görüş dergisini çıkarmaya başlayan Tanpınar, 1932’de Kadıköy Lisesi’ne, 1933’te ise estetik mitoloji dersi vermek üzere Sanayi-i Nefise Mektebi’ne atandı.
Ahmet Hamdi Tanpınar, 1939’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde yeni kurulan “19. Asır Türk Edebiyatı Kürsüsü”nde profesör olarak görev aldı.
Tanzimattan sonraki Türk edebiyatının tarihini yazmakla görevlendirilen yazar, İslam Ansiklopedisi’ne de maddeler yazdı.
Yazar Tanpınar, 1940’ta Kırklareli’nde topçu teğmeni olarak vatani görevini yaptı, 1942’de CHP Kahramanmaraş Milletvekili olarak Meclis’e girdi.
İlk kez 1944’te tefrika halinde yayınlanan “Mahur Beste” adlı romanı, 1975’te basılan Tanpınar, eserini Lale Devri’nin ünlü hanende ve bestekarı Eyyübi Ebubekir Ağa’ya ithaf etti.
Tanpınar’ın 1948’de tefrika halinde yayımlanan “Huzur” eseri, 1949’da kitap haline getirilerek okuyucuyla buluştu.
Bir süre Milli Eğitim Müfettişliği de yapan Tanpınar, 1949’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde yeniden görev yapmaya başladı.
Tanpınar’dan Sonra
“Sahnenin Dışındakiler” eseri vefatından sonra kitap olarak basıldı.
Usta edebiyatçının, Türk insanının doğu ile batı arasında bocalamasını irdeleyen “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” eseri 1961’de yayımlandı.
“Mahur Beste” ve “Huzur” eserleriyle birlikte üçleme oluşturan, Anadolu’da süren Kurtuluş Savaşı ve İstanbul’daki aydınlarla birlikte halkın değişik kesimlerinden insanların farklılaşan hayatları ve bu mücadeleye dahil oluşlarını işleyen “Sahnenin Dışındakiler” kitabı ise 1950’de tefrika edilip, vefatından sonra 1973’te basıldı.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın tamamlanamamış ve öldükten sonra notları içerisinden toparlanarak yayına hazırlanan romanı “Aydaki Kadın” 1987’de Adam Yayınları tarafından basıldı. İstanbul, Bursa, Ankara, Erzurum ve Konya şehirlerini doğal, tarihi ve kültürel yapılarıyla anlattığı “Beş Şehir” isimli eseri de kaleme alan Tanpınar, romanlarında gerçekçi ve sosyal sorunlara eğilen tarzıyla dikkati çekti.
Ne İçindeyim Zamanın, Ne de Büsbütün Dışında
Geçirdiği kalp krizi nedeniyle 23 Ocak 1962’de İstanbul’da vefat eden usta edebiyatçı, Rumelihisarı Aşiyan Mezarlığı’nda Yahya Kemal’in mezarının yanı başına defnedildi. Mezar taşında, kendi dizeleri olan “Ne içindeyim zamanın/Ne de büsbütün dışında” ifadeleri yer alıyor.
Eserleri:
Tanpınar, Mahur Beste, Huzur, Sahnenin Dışındakiler, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Ay’daki Kadın romanlarını, Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz Yağmuru adlı öyküleri kaleme aldı. Ayrıca Beş Şehir ve Yaşadığım Gibi adlı deneme eserleriyle Tevfik Fikret, Namık Kemal, Edebiyat Üzerine Makaleler ve Yahya Kemal adlı inceleme ve araştırma kitaplarını okuyucuyla buluşturdu.
Kaynak: Link