Bizim coğrafyamıza biraz uzak kaldığından olsa gerek, İskandinav ülkelerinin kültürü hakkında engin bilgilere sahip değiliz toplum olarak. Oysa ki duygu çerçevesinde birbirimize oldukça benziyor oluşumuz tuhaf bir detay olarak karşımızda durur. Kuzeyden yükselen ve duygusal anlamda çok derin olan bu kültüre bir göz atmaya ne dersiniz?
Norveç, Danimarka, İsveç, Finlandiya ve İzlanda… Tüm dünyanın ilgisini çeken Kuzey Işıkları‘nın altında toplanan bu coğrafyadan çıkan besteler de en az Kuzey Işıkları kadar görkemli aslında. Avrupa’nın diğer bölgelerinden kültürel ve tarihsel özellikler bakımından belirgin farklılıklara sahip İskandinav ülkeleri, uzak geçmişte Avrupa müziğine önemli bir etki veya katkı yapamamışlardı. Bu durum, İskandinav ülkelerinin kültürlerini kendi coğrafyalarının dışına pek taşırmamaları ile ilgili diyebiliriz.
Öte yandan, bu ülkelerde eskiden beri özgün çalgılar kullanıldı ve zengin bir halk müziği geleneği gelişti. Ne var ki bu zenginlik yerli müzisyen ve bestecilerin yetişmesi sonucunu doğurmadı. Fransa, Almanya, İngiltere ve Hollanda’dan gelen müzisyenlerin katkılarıyla sınırlı kaldı bu gelişim.
İSKANDİNAV NOTALARI AVRUPA’YA YAYILIYOR
19. yüzyılda İskandinav ülkeleri müziğinde ulusal eğilim ağırlık kazanmaya başladı. Besteciler kendi ulusal kaynaklarını araştırmaya, derlemeye ve değerlendirmeye yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa müziğinde Romantizm Akımı egemendi.
İskandinav ülkelerinde yaygın olan, yerel halk çalgısı Nyckelharpa öncülüğünde ortaya çıkan besteler, Avrupa’ya yayılmaya başladı. Diğer Avrupa halkları da, bu büyülü çalgının etkisine kapılmıştı artık. Keman grubundan olan bu çalgının emsallerinden farkı, notaların, aletin üzerinde bulunan tuşlara basılarak elde ediliyor oluşu.
Dilerseniz, İskandinav ülkelerinden çıkan en önemli temsilcilerden bazılarının eserlerine göz atalım…
NORVEÇ – JOHANN SVENDSEN (1840 – 1911)
İSVEÇ – IVAR HALLSTRÖM (1826 – 1901)
İsveç’in Glinka’sı olarak anılır.
DANİMARKA – NIELS VILHELM GADE (1817 – 1890)
Gade, sadece kendi ülkesinin değil, tüm İskandinavya’nın ulusal müzik alanında öncüsüdür.
FİNLANDİYA
Finlandiya’da çeşitli sanat dallarındaki en önemli esin ve etki kaynağı, 1835’te yayımlanan Kalavela adlı destan olmuştur. Kalavela’ya dayanan senfonik şiirleriyle Robert Kajanus ve Martin Vegelius, bu alandaki en önemli Finli müzisyenlerdir.
https://youtu.be/xRErkHqzbnE
Modern müzik akımından bahsedecek olursak, bugün, İskandinav ülkelerinin özellikle Rock ve Heavy Metal türlerine odaklandığını görüyoruz. Hatta, Finlandiya’nın Eurovision’da aldığı birincilik buna somut bir örnek.
1961 yılından beri yarışmaya katılan Finlandiya, 2006 yılında marjinal bir çıkış yaparak Lordi‘yi Eurovision’a yollamış, ya birinci ya da sonuncu olurlar denen grup birinci olmuş ve Finlandiya’ya Eurovision’daki ilk ve tek şampiyonluğunu kazandırmıştır. Ayrıca 292 puanla Eurovision Şarkı Yarışması tarihinin en yüksek puanını elde etmiştir lakin, 2009 yılında bu rekor Alexander Rybak tarafından 387 puanla kırılmıştır.
İZLANDA – JON LEIFS (1899 – 1968)
İzlanda’da diğer İskandinav ülkelerinde olduğu gibi ulusal bir müzik hareketi gelişmemiştir. Yapıtlarında halk müziği ezgilerine dokunan Jon Leifs, İzlanda’nın bu anlamda en önemli bestecilerinden.
Jon Leifs’e saygısızlık etmek istemeyiz ancak biz İzlanda ve halkını bu görüntüler eşliğinde daha çok seviyoruz.
Dipnot: Bu tezahürat şekli İzlandalı taraftarlar sayesinde ünlenmiş olsa da, aslen İskoç taraftarlara aittir. Motherwell taraftar grubu Bois‘in, tribünde uzun yıllardır söylediği Since I Was Young tezahüratının başında yer alır.